Sieralgen bestuderen met de microscoop

Datum: Juni 2008

Inleiding:

Enige maanden geleden ben ik lid geworden van het Nederlands Genootschap voor Microscopie (NGVM). Een van de redenen om dat te doen was omdat deze vereniging werkavonden organiseert waar men een bepaald onderwerp microscopisch onderzoekt. Het leek mij een mooie manier om biologische experimenten te doen, er zelf wat van op te steken en wat microscopische vaardigheden te verwerven. In dit geval over sieralgen.

Materiaal:

  • Microscoop
  • Objectglaasjes
  • Dekglaasjes
  • Pipetje
  • Pot voor watermonsters
  • Watermonsters (genomen met planktonnet of uitgeknepen uit waterplanten).
     

Uitvoering:

  • Bezoek een ven of een plas.
  • Zoek waterplanten die een vetlaag lijken te hebben of water met "wier" erop.
  • Plaats wat van deze planten/wier in de monsterpot en voeg water uit de ven of plas toe.
  • Neem een groene plant uit het monster en knijp een druppel uit op een objectglaasje
  • Bedek de druppel met een dekglaasje en bekijk het monster onder de microscoop.

Resultaten:

Ik ben geen bioloog en zal dat ook niet zo snel worden. Onderstaand foto's zijn het resultaat van het  bestuderen van die ene waterdruppel. Ik heb de zieralgen die ik gevonden heb geprobeerd te identificeren maar ben  daar niet zo goed in en heb er ook niet al te veel documentatie over. Ook ander waterbewoners die ik interessant vond toon ik hier beneden. Voor de identificatie heb ik voornamelijk gebruik gemaakt van "Das Leben im Wassertropfen"
De monstername is echter gericht geweest op sieralgen. Sieralgen zijn een soort die al snel overheerst wordt door andere waterdieren en daarom alleen maar op specifieke plaatsen te vinden is.
Het kenmerk van een sieralg een duidelijk herkenbaar symmetrievlak. De foto's die waarvan ik denk dat ze een sieralg tonen zijn gemarkeerd door een grijze tabelcel daaronder.

Waarschijnlijk een groenalg. Steralg?

Euastrum binale

f

Euastrum verrucosum

 
 

Cosmarum formosulum

Euastrum denticulatum

 
   

Closterium costatum

Closterium pronum

Cosmarium praemorsum

Cosmarium laeve

Cosmarium praemorsum

 

Xantidium antilopaeum

Cosmarium Venustum

 

Diatomee (?)

   
   

Diatomee

 
 

Cosmarium meneghinii

Euastrum denticulatum

Groenalgen

Groenalgen

Euastrum binale

   

Staurastrum scabrum

Closterium costatum

 

Tetmemorus granulatus

 

Xantidium antilopaeum

Groenalgen

 

Kolonies

Cosmarium brebissonii

Groenalgen

Xantidium antilopaeum

Discussie en conclusie:

Sieralgen zijn eencellige micro-organismen behorend tot de groenwierfamilies Mesotaeniaceae en Desmidiaceae. Het zijn ééncellige groenwieren van ongeveer een honderdste tot een halve millimeter groot. Onder de eencellingen kunnen ze tot de reuzen gerekend worden maar de allergrootste vertegenwoordigers kan men maar net met het blote oog zien als een groen spikkeltje.
Bijzonder aan deze algen is hun tweezijdige symmetrie. De bovenste en onderste helft zijn elkaars spiegelbeeld. Op het symmetrievlak, waar de cel vaak is versmald (isthmus), ligt de celkern die op sommige foto's als een grijze vlek te zien is. Hun naam hebben ze danken aan hun sierlijke symmetrische vormen en ietwat lyrisch kan men ze de orchideeën van de eencellige planten kunnen noemen. De vorm van de halfcellen is zeer variërend van bolvormig tot plat. Vaak is ook de halfcel meer of minder diep ingesneden of voorzien van uitsteeksels. De celwand kan glad zijn maar vaker laat deze een patroon van korrels, knobbels of stekels zien.
Ze komen eigenlijk maar alleen in schoon en helder zoet water voor. In vervuild water dat zomers troebel wordt door de ontwikkeling van andere algen groepen komen ze eigenlijk niet of nauwelijks voor. De reden hiervoor is dat ze zelfs onder voedselrijke omstandigheden niet zo snel kunnen groeien als andere algen en daardoor de concurrentieslag verliezen.
Omdat de meeste soorten slecht bij zeer specifieke combinaties van milieufactoren voorkomen en ze daarin onderling vaak sterk verschillen zijn ze zeer geschikt als milieu-indicator micro-organisme en lenen ze zich voor de monitoren van natuurwaarden.

De kennis hierover is vastgelegd in ee fraai boek dat ik nu ook in mijn bezit heb:
P.F.M. Coesel; 'Sieralgen en natuurwaarden'; K.N.N.V.; 1ste druk; 2006; ISBN13: 9789050111218.
[handleiding ter bepaling van natuurwaarden van stilstaande, zoete wateren, op basis van het desmidiaceeenbestand]
Het boek is te bestellen bij Bol voor € 12.95.   

Literatuur:

  • P.F.M. Coesel; 'Sieralgen en natuurwaarden'; K.N.N.V.; 1ste druk; 2006; ISBN13: 9789050111218.
  • Klaus Hausmann, David J Patterson; 'Zakatlas van eencelligen'; Thieme; 1ste druk; 1984; ISBN 9003983100; p. 20,21.
  • Heinz Streble, Dieter Krauter; 'Das Leben im Wassertropfen'; Kosmos; 2de druk; 1974; ISBN 3440040003.
  • Richard Headstrom; 'Adventures with a Microscope'; Dover; 1977 (1941); ISBN 04862347-1; p. 33-36.
Meer algemene informatie over algen.
  • Dr. J. Hamacher; 'Biologie fur Jedermann'; Franch'sche Verlagshandlung; 4de druk; 1934; p. 99-101.
  • Dr. Georg Stehli; 'The Microscope and how to use it'; Dover; 1970 (1955); ISBN 486-22575-5; p. 74,75.
  • Michael Gabb, Michael Chinery; 'Het Plantenrijk'; De NAtionale Uitgeverij; 1966; p. 109, 114-122.
  • A. Schierbeek; 'De Wonderwereld van het Microscoop'; van Stockum; 4de druk; 1946; p. 164,165
  • Alvin Silverstein, Virginia Silverstein; 'A World in a Drop of Water'; Dover; 1998 (1969); ISBN 0486403815; p. 25-30.
  • Therese Greenaway; 'Microleven'; Atrium; 1998; ISBN 9061139821; p. 43.

Relevante websites:

Minder relevante websites:

Opmerkingen:

  • De microscoop met elektronisch oculair (Biolux NG) was weer een van die Lidl december aanbiedingen.
  • Duits: Zieralgen.

Achtergrondinformatie:

De algensoort valt onder de planten en is een zeer grote groep die eencellige maar ook reuzewieren omvat. Algen bevatten allemaal chlorofyl, hoewel die verborgen kan zijn door ander pigmenten zoals bv bij bruine zeewieren. Algen hebben geen wortels, bladeren of bloemen en leven meestal in het water.
 
Fytoplankton zijn vrij levende algen met de blauw- en groenwieren als meest abundante groepen. Diatomeeën (= kiezelwieren) komen ook vrij levend voor. De laatste jaren staat de analyse van Sieralgen, vooral in vennen, meer in de belangstelling. Onderzoek naar algen en wieren levert veel informatie op omtrent de kwaliteit van het water. Van veel soorten zijn voorkeur betreffende zuurgraad, zoutgehalte, trofie, saprobie en zuurstofgehalte, geclassificeerd. Zoöplankton vormt een essentiële schakel in het voedselweb van oppervlaktewater. De meeste soorten leven in het open water of op de bodem. Met name de watervlooien zijn belangrijk als grazers op het fytoplankton. Het zoöplankton op zijn beurt is een belangrijke voedselbron voor vis en macrofauna.

17/01/2017