Vlinderschubben bestuderen

Datum:  November 2018

Inleiding:

Op November 2018 was er een werkavond over vlindervleugels en schubben.

Materiaal:

  • Microscoop
  • Dino-Lite AM4815ZT USB Microscoop
  • Vlindervleugels
  • Prepareernaald
  • Schaar
  • Pincet
  • Euparal
  • Isopropanol
  • Plakband
  • Objectglaasjes
  • Dekglaasjes

Uitvoering:

Gebruik de schaar om een stukje uit een vlindervleugel te knippen.

Stukje vleugel
  • Neem een stukje vleugel en plaats het op een objectglaasje.
  • Plaats een dekglaasje en bevestig dat m.b.v. plakband volgens de procedure beschreven in Achtergrondinformatie.
  • Bestudeer dit monster onder de USB microscoop
Individuele schubben
  • Klop een stukje vleugel uit op een objectglaasje
  • Plaats twee druppels Euparal op de schubben
  • Plaats voorzichtig een dekglaasje.
  • Laat drogen
  • Bestudeer onde de microscoop

Resultaten:

Dino-Lite
Lage vergroting
Hoge vergroting
Lichtmicroscoop - individuele schubbe
Objectief: Euromex Phase DM 20X 0.40 DIN
Objectief: Euromex Phase DM 40X 0.65 DIN
De schubben zijn uiterst regelmatig van structuur.

Discussie:

Vlinders behoren tot de Lepidoptera ( schubvleugeligen) waarvan de ondoorzichtige vleugels met kleine schubben zijn bedekt.

Vlindervleugels zijn aan beide kanten bedekt met schubben, verschillend in kleur en patroon.

De schubben van een vlinder zijn, evolutionair gezien, ontstaan uit afgeplatte haartjes (setae). Iedere schub ontstaat uit één cel. Het is niet helemaal duidelijk welke voordelen de vorming van schubben heeft gehad voor het insect. Een plausibele verklaring is dat  de schubben een functie hebben bij de thermoregulatie.

De schubben hebben een hele fijne microstructuur. Zeer kleine richeltjes, die het licht kunnen breken hetgeen resulteert in de iriserende kleuren die we vaak aantreffen bij vlinders. Deze kleuren verbleken niet omdat er geen pigment bij de kleurvorming betrokken is. De schubben geven de vlinder zijn typische vleugelkleur en zijn dakpansgewijs zijn gerangschikt zodat ze elkaar ruim overlappen.

De schubben kunnen diverse vormen hebben, van bloemvormig tot afgerond, ovaal, rond, speervormig, ruitvormig of haarvormig. De schubben zijn kwetsbaar en breken gemakkelijk af, hetgeen kan helpen bij het ontsnappen uit een spinnenweb. Omdat ze niet meer aangroeien zijn de vleugels van oudere vlinders vaak gedeeltelijk kaal. Aan de rand van de vleugel zijn vaak borstel of haarvormige structuren te vinden. Overeenkomst met schietmotten, die evolutionair gezien zelde voorouders deelt. Trichoptera = "haaarvleugeligen", groep met 14.500 soorten. Het is niet ongebruikelijk dat haarvormige schubben ook op het vleugeloppervlak gevonden kunnen worden.

 

Literatuur:

  • Koninklijk Antwerps Genootschap voor Micrografie; "Microscopie als hobby"; 2013; p. 114.
  • Dr. Georg Stehli; 'Handboek voor mikroskopie'; De Hofstad; 1944; p. 56.
  • David Burne; "De natuur ontdekken"; Davidsfonds?Infodok;2de druk; 2000; ISBN 9065655387; p. 106-109.
  • D.G. Mackean; "Inleiding tot de Bioogie"; Wolters-Noordhoff; 1969; 6de druk; ISBN 9001568009;p.189-191.
  • Michael Chinery; "Op onderzoek in de natuur"; Het Spectrum; 1978; ISBN 9027492107; p. 18,19,82,83,92,93.

Relevante websites:

Minder relevante websites:

 
Opmerkingen:
 
  • Je hoeft niet op de zomer te wachten om vlindervleugels te verkrijgen. In diverse winkels gericht op ""natuurlijke" interieur versiering, maar ook bij Bol.com kan men vaak opgezette vlinders kopen.
  • De schubben van vlinders, met de zeer fijne tekening hebben, evenals diatomeeën, dienst gedaan als objecten om het oplossend vermogen van objectieven te beoordelen.
 
Achtergrondinformatie:
  • Neem het objectglas met het monster en plaats er een dekglaasje op.
  • Plak het dekglaasje vast met plakband zoals aangegeven in stap 3 en stap 4 in nevenstaand schema.
  • Gebruik een snijmes en eventueel een tweede objectglas om het overtollige plakband weg te snijden.
 

30/12/2018